tel. 67 215 37 17
tel. 67 215 37 17
Instrumenty dęte to grupa obecna właściwie w każdej odmianie muzyki, jaką jesteśmy sobie w stanie wyobrazić. Większość z nich oczywiście kojarzy nam się głównie z orkiestrami i big-bandami, ale używa się ich także w nowoczesnej muzyce rozrywkowej. W poniższym artykule scharakteryzujemy główne rodzaje tego typu instrumentów, a także napiszemy nieco więcej o ich najpopularniejszych przedstawicielach.
Instrumenty dęte jako takie charakteryzują się tym, że ich źródłem dźwięku jest drgający słup powietrza. Aby rzeczony słup powietrza wprawić w drgania, potrzebny jest nam tzw. wibrator. Co ciekawe to właśnie od rodzaju tego elementu zależy, czy dany instrument możemy sklasyfikować jako dęty drewniany, lub blaszany. Materiał, z którego wykonany jest korpus instrumentu, nie ma tutaj znaczenia.
W przypadku instrumentów dętych drewnianych elementem wprawiającym słup powietrza w wibrację jest drewniany stroik bądź ostra krawędź.
Ta grupa instrumentów dzieli się na trzy podgrupy, zależne od rodzaju stroika.
Pierwszą z nich są instrumenty jednostroikowe, w przypadku których w ustniku przymocowany jest (jak nazwa sama wskazuje) jeden stroik, a drgania są wzbudzane podczas przepływu słupa powietrza pomiędzy stroikiem a ustnikiem. Przykładem takich instrumentów jest saksofon.
Kolejny rodzaj stanowią instrumenty dwustroikowe. W takim przypadku słup powietrza zaczyna drgać podczas przepływania pomiędzy płatkami trzciny lub drewna, umiejscowionymi u nasady rurki tworzącej ustnik. Do instrumentów dwustroikowych należy m.in. fagot.
Ostatnia podgrupa to instrumenty z ostrą krawędzią, takie jak flet poprzeczny. W tym przypadku stroik jest delikatnie wgłębiony i niewidoczny na pierwszy rzut oka.
Instrumenty dęte drewniane to grupa, w której można znaleźć naprawdę zróżnicowanych przedstawicieli. Należy do niej zarówno sięgający 150 cm wysokości kontrafagot, jak i pięć razy krótszy flet piccolo. Oprócz nich znajdziemy w niej m.in.
Kolejną grupę stanowią instrumenty dęte blaszane. W ich przypadku nie używa się w ogóle stroika, a jego funkcję przejmują usta grającego. Ustnik tego typu instrumentów ma zwykle kielichowaty kształt i jest wykonany z metalu (stąd nazwa całej grupy).
Z racji, że w przypadku tej grupy za wprawienie słupa powietrza w drgania odpowiadają usta grającego, a nie element instrumentu, granie na przedstawicielach grupy dętych blaszanych różni się dość znacznie od ich drewnianych odpowiedników.
Instrumenty z tej grupy uważa się za najstarsze, obok instrumentów perkusyjnych. Od czasów prehistorycznych bowiem człowiek szukał sposobu do wzmocnienia swojego głosu i możliwości nadawania sygnałów na dużą odległość. Prawdopodobnie jednym z pierwszych urządzeń do tego służących były wydrążone rogi. Jeśli chodzi zaś o instrumenty o kształcie bardziej przypominającym teraźniejsze odpowiedniki, to trąby, składające się z długich rur zakończonych dzwonowatym rozszerzeniem, znajdowano w grobowcach pochodzących sprzed 3500 lat.
Do dętych blaszanych zaliczamy instrumenty o różnym przeznaczeniu, od nadawania sygnałów ostrzegawczych do grania melodii ku uciesze słuchaczy. Należą do nich:
Grupa posiadająca najmłodszych przedstawicieli z wszystkich wymienionych do tej pory. Instrumenty do niej należące nie tylko inaczej wyglądają, ale też można łatwo zaobserwować wyraźne różnice w ich brzmieniu, czy możliwościach, które dają.
Instrumenty dęte klawiszowe pozwalają bowiem na granie wielogłosowe. Oprócz tego, za dopływ powietrza do odpowiednich części instrumentu odpowiada miech, bądź mechanizm sprężający innego typu, a nie płuca samego grającego.
Do najpopularniejszych przedstawicieli tej grupy należą:
Instrumenty dęte potrafią naprawdę znacznie się od siebie różnić. Dzieli ich nie tylko rozmiar, ale też sposób wydobywania dźwięku, barwa, czy materiał, z którego zostały zbudowane. Poniżej przyjrzymy się dokładniej kilku najpopularniejszym przedstawicielom tej grupy.
Jeden z najdelikatniej brzmiących przedstawicieli instrumentów dętych. Najczęściej wykonywany z metalu. W orkiestrze jest instrumentem dętym drewnianym o najwyższej skali. Bardzo chętnie używany w wielu gatunkach muzyki, od klasyki przez jazz po nowoczesne odmiany rocka i pop.
Flety poprzeczne używane dzisiaj składają się z trzech elementów. Pierwszym z nich jest główka, którą wsuwa się do korpusu. Jest to element mający największy wpływ na brzmienie instrumentu. Strojenie fletu poprzecznego polega na odpowiednim wsuwaniu i wysuwaniu z korpusu właśnie wspomnianej główki. Sam korpus to część fletu, na którym są umieszczone otwory klapowe i mechanizm z 13 klapami służącymi do zasłaniania i odsłaniania otworów. Ostatnią część stanowi stopka, która pozwala na wydobywanie najniższych dźwięków.
Saksofon to instrument skonstruowany przez Adolpha Saxa w pierwszej połowie XIX wieku. Istnieje 9 odmian tego instrumentu, różniących się budową zewnętrzną i zakresem dźwięków, które są w stanie z siebie wydobyć. Do najpopularniejszych należą saksofony sopranowe, altowe i tenorowe.
Co ciekawe, saksofon należy do grupy instrumentów transponowanych, co oznacza, że zapis nutowy, z którego gra saksofonista nie pokrywa się z granymi przez niego dźwiękami. Dla przykładu saksofon altowy brzmi o sekstę wielką niżej, co oznacza, że grając dźwięk a1, usłyszymy c1.
Saksofon to instrument niezwykle chętnie używany w muzyce jazzowej i rockowej, bez problemu znajdziemy go jednak także w popie, muzyce klasycznej, czy folkowej.
Tak jak wspominaliśmy wcześniej, trąbki należą do instrumentów znanych ludzkości od zamierzchłych czasów. Nowoczesna historia trąbki zaczęła się w XIX wieku, kiedy to wyposażono ją w zawory, umożliwiające granie wszystkich dźwięków w całej skali. Od tego czasu trąbka składa się z kielichowego ustnika, skręconej rury ze wspomnianymi zaworami, oraz czary w kształcie dzwonu.
Instrument ten przeżywał prawdziwy boom w latach 40 XX wieku, kiedy to na jej brzmieniu poznali się jazzowi muzycy, których twórczość była niesamowicie w tamtych czasach popularna. Poza jazzem brzmienie trąbki można usłyszeć w praktycznie każdym gatunku muzycznym.
Flet prosty ma prostą konstrukcję i jest łatwy w obsłudze, dlatego jest często używany jako instrument początkujący do nauki gry na instrumencie dętym. To samo tyczy się flażoletu (nazywanego także flecikiem polskim), który pomijając detale jest niemalże identycznym instrumentem.
W Polsce zarówno drewniane flety proste jak i flażolety, cieszą się olbrzymią popularnością wśród młodzieży szkolnej, która korzysta z nich w trakcie lekcji muzyki. Dzięki ich niezwykłej prostocie, nauczyciel może w bardzo łatwy sposób przeprowadzić jednocześnie lekcję dla wielu osób.
Harmonijka ustna to instrument muzyczny wynaleziony w pierwszej połowie XIX wieku. Jest to instrument wiatowy, składający się z metalowego korpusu oraz blaszanych stroików, które po wdmuchnięciu powietrza przez muzyka, drgają, wydając dźwięki.
Harmonijki ustne produkowane są w różnych odmianach, z różnym zakresem dźwięków i budową zewnętrzną, lecz najczęściej spotykane to harmonijki diatoniczne i chromatyczne.
Cieszą się one niesłabnącą popularnością od wielu lat, a to za sprawą połączenia prostoty, jak i możliwości z bardzo niewielkim gabarytem. Warto zresztą przypomnieć, że jest to ulubiony instrument gwiazd westernu oraz muzyki country.
WaltorniaPoczątki tego instrumentu sięgają bardzo dawnych czasów i zwierzęcych rogów, z których pasterze korzystali do nawoływania się i ostrzegania przed niebezpieczeństwem. Pierwsi profesjonalni muzycy grający na waltorniach (zwanych rogami) jako na pełnoprawnych instrumentach muzycznych, pojawili się w XVII wieku.
Technika gry na współczesnej odmianie tego instrumentu wymaga od waltornisty jednoczesnego dęcia przez odpowiednio ułożone wargi (instrument należy do grupy dętych blaszanych, więc nie posiada stroika), obsługiwania wentyli i operowania ręką w czarze głosowej wieńczącej instrument.
Waltornia najczęściej używana jest w muzyce orkiestrowej, zdarza się jednak, że po jej specyficzne brzmienie sięgają również m.in. muzycy folkowi.
Instrument jednoznacznie kojarzący się z kościołami, mimo że na początku swojego istnienia był zupełnie świecki. Ich piszczałkowa odmiana jest nieporównywalna z żadnym innym instrumentem pod względem ilości źródeł fal dźwiękowych, różnorodności barw, dynamiki, czy rozmiarów przestrzennych.
Historia organów przypominających konstrukcje, z których korzystamy w naszych czasach, sięga V wieku. Do liturgii kościelnej zostały one wprowadzone w drugiej połowie VII wieku.
W organach dźwięk jest wytwarzany przez powietrze przepływające przez piszczałki pogrupowane w głosy. Powietrze to jest wtłaczane do piszczałek przy pomocy miecha (w nowoczesnych rozwiązaniach z napędem elektrycznym). Instrument ten posiada także trakturę, czyli system przenoszenia ruchu pomiędzy klawiszem a zaworami sterującymi poszczególnymi piszczałkami organów.
