Harmonijka ustna – pierwszy instrument Jimmiego Hendrixa
Harmonijki ustne należą do tych instrumentów, które rozpoznać potrafi po prostu każdy. Kluczem do ich sukcesu jest połączenie prostej konstrukcji i olbrzymich możliwości, przy możliwie niewielkim, wręcz kieszonkowym rozmiarze. Harmonijka regularnie pojawia się także w produkcjach filmowych o dzikim zachodzie, a wielu rodziców wybiera ją jako pierwszy instrument dla dziecka. Starczy wspomnieć, że od harmonijki ustnej zaczynał sam Jimi Hendrix, stając się po latach prawdziwym królem muzyki i sceny. W tej kategorii znajdziecie wszystkie odmiany tego instrumentu dostępne w naszym sklepie muzycznym i poznacie garść ciekawych informacji na jego temat.
Dlaczego warto postawić na harmonijkę ustną
Harmonijka ustna jest instrumentem z grupy aerofonów, w którym dźwięk wydobywa się poprzez wibrujące blaszki wprawiane w ruch powietrzem wdmuchiwanym przez osobę grającą. W praktyce oznacza to, że od strony technicznej rozpoczęcie nauki gry jest wręcz banalnie łatwe i może podjąć się jej dosłownie każdy, kto potrafi najzwyczajniej w świecie oddychać. Z drugiej strony harmonijki ustne oferowane są przy tym w tak wielu wariantach i umożliwiają stosowanie tak wielu odmiennych technik gry, że zaspokoją potrzeby nawet bardzo zaawansowanych muzyków. Co niezwykle cenne, ta niezwykła wszechstronność i szeroki zakres możliwości, wykraczają jednocześnie poza sam aspekty nauki gry. Bardzo dużym atutem harmonijek ustnych jest w końcu fakt, że należą one do najmniejszych profesjonalnych instrumentów opracowanych przez człowieka. Bez problemu można trzymać na biurku kilka czy kilkanaście sztuk, a standardowa harmonijka schowana do kieszeni, nie będzie nawet wyczuwalna podczas noszenia. Dzięki temu można w bardzo łatwy sposób zaskoczyć swoich znajomych przy ognisku, wyciągając niespodziewanie ten wspaniały instrument i odgrywając dobrze przećwiczoną solówkę. Rozważając, dlaczego warto postawić na harmonijkę ustną, nie można także pominąć kwestii ceny zakupu. Najprostsza i najbardziej podstawowa harmonijka wystarczająca do nauki kosztuje ledwie kilkanaście złotych, a nawet bardzo zaawansowane modele marek takich jak Hohner czy Seydel, zamykają się poniżej kwoty 500 złotych. Podsumowując zatem rozważania nad zasadnością wyboru harmonijki ustnej, należy wskazać na jej następujące zalety:
- podstawowe techniki gry na harmonijce ustnej są banalnie proste, dzięki czemu przygodę z tym instrumentem możne rozpocząć dosłownie każdy
- pomimo sporych możliwości harmonijki są zaskakująco małe, bez problemu mieszcząc się w kieszeni spodni, plecaku czy torebce
- harmoniki ustne to jedne z najbardziej przystępnych cenowo instrumentów na rynku, nawet profesjonalne modele topowych marek nie przekraczają ceny kilkuset złotych
Rodzaje harmonijek ustnych
Ludzka inwencja twórcza nie zna granic, stąd nawet coś tak prostego jak harmonijki ustne, posiada szereg wypracowanych przez muzyków odmian. Przyczyną takie stanu rzeczy jest prosta potrzeba wykorzystania ich charakterystycznego brzmienia przy akompaniamencie innych instrumentów, a także chęć wprowadzenia nowych technik gry. Najogólniej rzecz ujmując harmonijki ustne dzielimy na trzy rodzaje, to jest diatoniczne, chromatyczne i akordowe, dzielące się jeszcze dalej na kolejne odmiany.
Harmonijki ustne diatoniczne
Jeśli w Twojej głowie na słowo “harmonijka ustna” pojawia się obraz jakiegoś instrumentu, to z dużą dozą prawdopodobieństwa jest to harmonijka diatoniczna. To właśnie ten typ harmonijek cieszy się największą popularnością, a wśród nich wyróżniamy następujące odmiany:
- harmonijka diatoniczna 10-cio kanałowa - to właśnie ten rodzaj harmonijek diatonicznych odpowiada za niezwykłą popularność harmonijek ustnych i to od nich wywodzą się inne rodzaje harmonijek w ogóle. Jak sama nazwa wskazuje posiadają one 10 kanałów, gdzie w każdym z nich znajdują się po dwa stroiki (jeden na wdech, drugi na wydech), a zakres dźwięków mieści się w zakresie 3 oktaw.
- harmonijka diatoniczna wiedeńska (tremolo) - popularniejszą nazwą harmonijki wiedeńskiej jest tremolo, co wzięło się od wibrującego dźwięku jaki wydaje. Posiada ona nie jeden, lecz dwa rzędy kanałów (jeden kanał na wdech, drugi na wydech), a za jeden dźwięk odpowiadają dwa stroiki strojone inaczej o niemal niesłyszalny ułamek tego samego tonu. Właśnie w ten sposób tremolo uzyskuje swój wibrujący dźwięk, uwielbiany przede wszystkim przez miłośników luźnej gry.
- harmonijka diatoniczna oktawowa - tę odmianę harmonijki dość trudno odróżnić z zewnątrz od wariantu wiedeńskiego, ale po zadęciu w kanał, zdecydowanie usłyszymy różnicę. Stroiki w kanale są tutaj bowiem strojone co oktawę, co w efekcie daje bardzo mocny, wręcz organowy dźwięk
Harmonijki ustne chromatyczne
Jak sama nazwa wskazuje, ten rodzaj harmonijki ustnej, służy do gry w skali chromatycznej. Każdy kolejny dźwięk kanału przesuwa skalę o pół tonu, ale ich najbardziej charakterystycznym elementem jest chyba widoczny z boku “przycisk”. W istocie jest to tak zwany register, umożliwiający wydobywanie półtonów poprzez aktywację dodatkowego zestawu stroików. Stąd też w potocznej mowie często określa się modele chromatyczne mianem harmonijek z registrem. Gra na nich jest jeszcze prostsza niż na wariantach diatonicznych, a zastosowanie dla nich znajduje się nawet w orkiestrach symfonicznych. Wśród harmonijek ustnych chromatycznych możemy wyróżnić następujące wariacje:
- harmonijka ustna chromatyczna jednostroikowa – jest to podstawowa wersja harmonijki chromatycznej posiadająca jeden stroik na każdy dźwięk
- harmonijka ustna chromatyczna tremolo – odpowiednik harmonijki wiedeńskiej dla modeli chromatycznych. W tego typu harmonijce przypada aż 8 stroików na każdy kanał, co skutkuje dźwiękami przypominającymi brzmieniem akordeon
- harmonijka ustna chromatyczna basowa – modele basowe często uznawane są za oddzieln typ harmonijki, a nie jedynie wariant harmonijki chromatycznej. W każdym kanale znajdują się dwa stroiki, przy czym jeden jest znacznie większy, przez co uzyskuje się niski basowy dźwięk.
Harmonijki ustne akordowe
Harmonijki akordowe to niezwykle specyficzna odmiana harmonijek ustnych, ze względu na rzadkość występowania. Często tworzone są pod kątem potrzeb konkretnego muzyka czy zespołu, stąd czasem ich rozmiar może sięgać nawet 1 metra długości. Zgodnie z nazwą służą one do odgrywania akordów, a co za tym idzie, do tworzenia akompaniamentów. Mogą składać się za kliku, a nawet kilkunastu rzędów kanałów, przypadających na dany akord.
Skąd wzięła się harmonijka
Harmonijka ustna jest niezwykle ciekawa pod kątem muzycznym i użytkowym i nie inaczej jest w przypadku jej historii. Patrząc na dzisiejsze harmonijki można by powiedzieć, że są one proste, ale nowoczesne i mało kto spodziewa się, że jest to instrument niemal antyczny. Jego pierwszy przodek o nazwie sheng, powstał mniej więcej 5000 lat temu w starożytnych Chinach, gdzie służył on do odgrywania muzyki ludowej. Składał się on z piszczałek wykonanych z trzciny i umocowanych w jednym pojemniku. Nieco bliższa współczesnej harmonijce ewolucja pojawiła się jednak ok. 2400 roku p.n.e, kiedy to na terenie Tybetu opracowano stroik przelotowy. W Europie instrumenty stroikowe nie należały jednak do najpopularniejszych i istotniejsze wzmianki o nich pojawiają się dopiero pod koniec XVIII wieku. W tamtym okresie ówczesna odmiana harmonijki ustnej służyła za inspirację budowniczym organów, do poszukiwania nowych sposobów wydobywania dźwięku. Przykładem może być tutaj słynny panharmonikon, na który utwór przygotował osobiście sam Ludwig van Beethoven. W różnych źródłach krążą przy tym informacje o polskiej odmianie tego instrumentu skonstruowanej przez Józefa Długosza w 1824 roku, na której grywał na rodak Fryderyk Chopin. Właściwy pierwowzór harmonijki ustnej wyszedł jednak spod ręki Christiana Messnera, od którego produkcję przejął w 1857 Matthias Hohner, tworząc przy okazji markę, która pozostaje na topie aż do dnia dzisiejszego. Pierwsze egzemplarze współczesnych harmonijek ustnych były dostępne w sklepach w roku 1865, początkowo głównie na terytorium Stanów Zjednoczonych. Od tego momentu instrument ten rozprzestrzenił się bardzo szybko w globalnej świadomości, dzięki jego niskiej cenie i wspaniałemu brzmieniu.
