tel. 67 215 37 17
tel. 67 215 37 17
Instrumenty klawiszowe to bardzo ciekawa i niezwykle zróżnicowana grupa. Można w niej znaleźć przedstawicieli instrumentów strunowych, dętych, czy perkusyjnych, nie brakuje tam także urządzeń elektrycznych, czy elektronicznych. W poniższym artykule przedstawimy najpopularniejsze z używanych współcześnie rodzajów instrumentów klawiszowych i krótko je scharakteryzujemy.
Instrumenty klawiszowe to grupa, do której przynależą wszystkie instrumenty, w których wysokością wydobywającego się dźwięku steruje się za pomocą klawiatury.
Nie występuje tutaj kryterium związane ze sposobem wydobycia dźwięku, stąd znajdziemy tu zarówno instrumenty, w których dźwięk generuje drgająca struna, czy płytka, jak i takie, w których odpowiada za to słup powietrza, czy moduł elektroniczny.
Zdecydowana większość tego typu instrumentów korzysta z klawiatury typu fortepianowego i systemu równomiernie temperowanego (czyli, w uproszczeniu, między kolejnymi klawiszami mamy pół tonu różnicy).
Instrumenty klawiszowe nie należą do najstarszych grup, gdyż do ich działania potrzebne są dość złożone mechanizmy obsługi klawiatury, są jednak z nami już kilkaset lat. Z tego też powodu część instrumentów tego typu, jak szpinet, czy klawicyterium, zostało już nieco zapomniane, a inne spotyka się jedynie w muzyce klasycznej, czy wręcz orkiestrowej.
Poniżej przedstawimy kilka najpopularniejszych rodzajów instrumentów klawiszowych.
Zaczniemy od najstarszego z popularnych instrumentów tego typu. Jego nazwa pochodzi od włoskiego sformułowania piano e forte, czyli głośno i cicho, gdyż właśnie możliwość sterowania dynamiką granych partii była przełomową cechą nowopowstałego instrumentu. Pierwsze egzemplarze pojawiły się pod koniec XVII wieku, jednak prawdziwą popularność instrument ten zdobył po kilku usprawnieniach około roku 1750.
Fortepian to instrument, w którym za generowanie dźwięku odpowiadają poziomo ułożone struny. Po naciśnięciu klawisza sprzężony z nim mechanizm powoduje uderzenie młoteczka w strunę, co w efekcie wywołuje jej drganie.
Warto wiedzieć, że dźwiękiem fortepianu można manipulować także przy pomocy dwóch lub trzech pedałów. Pierwszy z nich, montowany z prawej strony to pedał forte, który odpowiada za podniesienie wszystkich tłumików. Dzięki temu zagrany dźwięk może być głośniejszy i jest w stanie dłużej wybrzmiewać.
Drugi z nich, znajdujący się po lewej stronie, to piano. Służy on do wyciszania dźwięków, co zwykle jest uzyskiwane przez lekkie przesunięcie klawiatury i mechanizmu lekko w prawo, przez co pracujący młoteczek uderza w jedną, a nie dwie, lub trzy struny na raz (za jeden dźwięk w fortepianie odpowiadają w większości przypadków trzy struny, tylko na najniższych dźwiękach są ich dwie, lub jedna).
Ostatni, pedał sostenuto, jest najrzadziej używany. Powoduje on, że w górze pozostają tylko tłumiki odpowiadające za zagrane właśnie dźwięki, podczas gdy pozostałe są nadal opuszczone.
Fortepian nadal dość często jest mylony z pianinem, co jest dość dziwne, gdyż ich wygląd zewnętrzny bardzo się różni. Ze względu na gabaryty możemy podzielić fortepiany na cztery grupy.
Fortepiany gabinetowe mają między 140 a 180 cm długości. Fortepiany salonowe dochodzą do 210 cm. Fortepiany półkoncertowe mogą mieć nawet 240 cm długości, z kolei ich koncertowa odmiana powyżej 300.
Klawiatury współczesnych fortepianów mają zwykle 88 klawiszy, a ich rozpiętość sięga 7 i ¼ oktawy. Instrumentem o największej klawiaturze jest za to Bösendorfer, model 290 Imperial, mający aż 97 klawiszy, czyli pełne 8 oktaw.
Kolejnym pod względem chronologii powstawania rodzajem instrumentów klawiszowych jest właśnie pianino. Było ono swoistą odpowiedzią na fortepian i w XIX wieku stopniowo wypierało swego starszego brata z mieszczańskich domów. Zdobyło ono swoją popularność ze względu na znacznie bardziej kompaktowe gabaryty i niższą cenę.
Pianino, podobnie jak fortepian ma zwykle 88 klawiszy, co przekłada się na 243 struny (za niektóre dźwięki odpowiada jedna, za inne dwie, a za jeszcze inne nawet trzy). Podstawową zmianą jest to, że są one ustawione pionowo, a nie poziomo, jak w przypadku fortepianu. Dzięki temu można znacznie ograniczyć wielkość instrumentu.
Pianino zwykle ma ok. 150 cm szerokości, ok. 60 cm głębokości i 120 cm wysokości. Waży przy tym znacznie mniej od fortepianu, gdyż najczęściej jest to między 175 a 300 kg.
Co ciekawe, jest także jeszcze jedna różnica między fortepianem a pianinem. W przypadku omawianego instrumentu środkowy pedał, służący do manipulowania dźwiękiem, ma zupełnie inne zastosowanie. Po jego wciśnięciu bowiem między młoteczki a struny wsuwa się pasek filcu, co powoduje znaczne wyciszenie i wytłumienie granych dźwięków.
Jeden z dwóch przedstawicieli instrumentów dętych w naszym zestawieniu. Akordeon jest uważany za jeden z najtrudniejszych do opanowania instrumentów klawiszowych, a to ze względu na kilka rzeczy.
Po pierwsze, w momencie gry nie widzi się klawiszy, bądź są one widoczne w ograniczonym stopniu, aby więc grać płynnie, potrzebne jest większe wyczucie.
Po drugie, za akompaniament odpowiadają basy, sterowane guzikami, rozłożonymi po kolei według koła kwintowego, a więc w sposób nie przypominający tego, z czego korzysta się przy graniu prawą ręką.
Kolejną rzeczą jest miechowanie — instrument ten wydobywa z siebie dźwięk tylko wtedy, gdy miech, stanowiący jego środkową część, jest rozciągany, bądź ściskany. W tym samym czasie więc gra się na nim melodię na klawiszach, korzystając z prawej ręki, akompaniament na guzikach basowych, używając palców lewej dłoni i operuje się miechem.
Akordeon to instrument niespełna dwustuletni — został on opatentowany w Wiedniu w 1829 roku. Za generowanie dźwięku odpowiadają tutaj stroiki przelotowe osadzone w specjalnej ramce. Sprężanie i rozprężanie powietrza przy pomocy miecha powoduje przepływ powietrza przez stroiki, co dalej sprawia, że słyszalny jest dźwięk przypisany do danego klawisza, czy guzika.
Akordeony występują w różnych odmianach i wielkościach, najczęściej warunkowanych ilością basów. Najpopularniejsze odmiany to te 60, 80, 96 i 120-basowe.
Poznaj pełną historię powstania akordeonu
Ciekawy, niewielki instrument, będący klawiszową odpowiedzią na harmonijkę ustną (chociaż, w przeciwieństwie do niej, melodyka nie wydaje dźwięków, kiedy próbujemy grać na wdechu).
Podobnie jak harmonijka ustna, jest instrumentem języczkowym, a więc powietrze wprawia w drgania cienkie metalowe języczki, dzięki czemu można uzyskać charakterystyczny dźwięk.
Melodyka jest używana w muzyce rozrywkowej, ze względu na jej nieco większe, niż w harmonijce, możliwości i łatwość grania na niej przez osoby umiejące grać na innych instrumentach klawiszowych.
Melodyka zwykle posiada dwa rodzaje ustników, jeden krótki, umożliwiający grę na stojąco, i jeden posiadający giętką rurę, dzięki której można postawić melodykę na płaskiej powierzchni i grać na niej oburącz.
Jest ona też naprawdę tania, przez co coraz chętniej korzysta się z niej w szkołach, podczas pierwszego zetknięcia uczniów z grą na jakimkolwiek instrumencie.
W naszej podróży po instrumentach klawiszowych dochodzimy do grupy instrumentów elektrycznych i elektronicznych.
Pianino cyfrowe jest nowoczesną odpowiedzią na klasyczne, akustyczne instrumenty tego typu. Jego zadaniem jest rozwiązanie serii problemów, z którymi borykają się klawiszowcy chcący grać na pianinie.
Po pierwsze, pianino cyfrowe, pomimo zewnętrznego wyglądu przypominającego klasyczne odmiany tego instrumentu, może być gabarytowo znacznie mniejsze. Nie ma w nim strun, czy płyty pogłosowej, w znacznym stopniu można więc ograniczyć jego wysokość i głębokość. Jedynie szerokość, determinowana przez 88-klawiszową klawiaturę musi pozostać taka sama.
Wiele pianin cyfrowych posiada specjalne podstawy, które mają jak najbardziej upodobnić je do pianin akustycznych. Podstawy te stanowią jednak wyłącznie funkcję dekoracyjną i w przypadku braku odpowiedniej ilości miejsca, można z nich zrezygnować.
Drugą kwestią jest możliwość całkowitego panowania nad głośnością instrumentu, co ma niebagatelne znaczenie szczególnie dla mieszkańców bloków. Pianina cyfrowe mają często wbudowane głośniki, które można ustawić naprawdę cicho, a jeśli i to nie wystarczy, nic nie stoi na przeszkodzie, by podczas grania korzystać ze słuchawek.
Dodatkowo pianina cyfrowe posiadają zwykle wgrane brzmienia również kilku innych instrumentów oraz efekty wpływające na brzmienie, takie jak pogłosy, delaye, czy kompresory.
Chcesz szczegółowo poznać różnice pomiędzy pianinami cyfrowymi a klasycznymi? Sprawdź nasz artykuł!
Odmiana pianina cyfrowego, przeznaczona do występowania na scenie. Z powodu jej przeznaczenia, zwykle jej gabaryty są ograniczone do niezbędnego minimum, a najpotrzebniejsze ustawienia są umiejscowione w taki sposób, żeby można było się do nich dostać jednym kliknięciem.
Stage piano zwykle posiada barwy, które najbardziej przydają się na scenie. Oznacza to, że poza brzmieniem pianina, potrafi ono imitować również fortepiany, syntezatory, czy organy.
Stage piano posiada także szereg gniazd, które umożliwiają łatwe doprowadzenie jego dźwięku do miksera audio. Zwykle może też pracować jako klawiatura sterująca, łącząca się z komputerem przez USB.
Elektroniczna odmiana organów, używanych w kościołach od setek lat. Zwykle posiadają 61 klawiszy. Ich interfejs ma w jak największym stopniu oddawać wrażenia z gry na organach znanych z muzyki sakralnej.
Organy elektroniczne powstały, aby rozwiązać problemy z transportem, czy zasilaniem. Instrument tego typu waży zwykle kilkanaście kilogramów i gabarytowo jest porównywalny bądź nawet nieco mniejszy niż stage piano.
Instrument ten posiada zwykle udogodnienia, takie jak wbudowany metronom, czy możliwość rejestracji tego, co gramy.
Instrumenty tego typu potrafią zwykle imitować nie tylko barwy używane w muzyce kościelnej, ale także znane z muzyki rozrywkowej organy Hammonda, Rhodesy, czy Wurlitzery.
Elektroniczny instrument klawiszowy, którego charakterystyczną cechą jest moduł akompaniamentu automatycznego. Keyboard posiada zwykle 61 klawiszy, przypominających te z organów elektronicznych.
Instrument ten zwykle posiada wgrane próbki imitujące brzmienia nawet kilkuset różnych instrumentów. Jest on często używany przez osoby rozpoczynające swoją przygodę z instrumentami klawiszowymi, a bardziej profesjonalne modele są chętnie wykorzystywane przez zespoły weselne i eventowe.
Wspomniany wcześniej moduł akompaniamentu automatycznego działa w następujący sposób: lewa część klawiatury, odpowiada za wybór odpowiedniego akordu. Gdy zostaną wciśnięte trzy dźwięki, odpowiadające za dany akord, podkład, zbudowany z brzmień dostępnych w instrumencie, zaczyna imitować zespół akompaniujący temu, co jest grane przez prawą rękę. Grający może wybrać tempo, styl podkładu, a w czasie gry poza zmianą akordów, ma także możliwość uruchamiania modułów intra, przejść, zmiany wariantu podkładu, czy zakończenia.
Dowiedz się więcej na temat keyboardów
Instrument nader często mylony z keyboardem. Syntezator jednak nie tylko nie umożliwia korzystanie z automatycznego podkładu, ale też generuje dźwięki w nieco inny sposób.
Syntezator bowiem nie imituje dźwięków istniejących, klasycznych instrumentów, a daje możliwość stworzenia od zera brzmienia, które nie posiada swojego odpowiednika w akustycznym świecie. Służą do tego generatory przebiegów, ustawienia obwiedni i dodatkowe efekty.
Syntezatory i ich brzmienia są niezwykle często stosowane w muzyce rozrywkowej. Ich prawdziwy boom nastąpił pod koniec lat 70 i na początku 80, teraz zaś przeżywamy ich renesans.
Na koniec instrument, niebędący do końca instrumentem. Z samej klawiatury sterującej nie da się bowiem wydobyć dźwięku, gdyż nie posiada ona modułu brzmieniowego. Jest to po prostu klawiatura, która ma za zadanie ułatwić pracę nad aranżacją, czy produkcją tworzoną na komputerze.
Nowoczesne klawiatury sterujące najczęściej łączą się z komputerem przy pomocy kabla USB, po którym przesyłane są komunikaty MIDI, zawierające kod naciśniętego klawisza, to, z jaką siłą został wciśnięty, a także ile owo wciśnięcie trwało.
